Dat uit een boek een uitgeverij ontstaat, is een zeldzaam en wellicht zelfs enig gegeven. Het is gebeurd met het Van Dale Groot woordenboek der Nederlandse taal. Uit de knowhow die de Van Dale-woordenboekenmakers sinds het einde van de 19e eeuw hebben opgebouwd, is begin jaren '80 de uitgeverij Van Dale Lexicografie bv. voortgekomen. De Van Dale-publicaties zijn intussen talrijk en voor uiteenlopende doelgroepen gemaakt. Er zijn afgeleide producten bij van de Grote Van Dale, maar ook verrassende nieuwe initiatieven, zoals het recente 'voorleeswoordenboek' voor peuters vanaf twee jaar (Mijn eerste Van Dale). Van de 'afgeleide' producten is de elektronische Van Dale echt wel het summum. Completere, solidere en gebruiksvriendelijkere databank is moeilijk te vinden. Tot nu toe was het een apart aan te schaffen cd-rom, maar sinds het verschijnen van de 14e herziene editie van de Grote Van Dale, maakt de cd-rom deel uit van het driedelige papieren woordenboek. Een driedelige Van Dale in vier volumes dus. Of toch iets meer dan dat.

De Grote Van Dale is ook drie dingen, aldus zijn makers: een gezaghebbend referentiewerk, een "schatkamer" van de Nederlandse taal en een "leeswoordenboek met hoge serendipiteitswaarde". Daar zijn drie functies aan verbonden: een normatieve, een descriptieve en een "infotainmentfunctie", of met ietwat meer gevoel voor het gevleugelde woord: een "naslagfunctie", een "opslagfunctie" (het historisch erfgoed bewaren) en een "toverslagfunctie" (als bij toverslag vind je bij het browsen woorden waarnaar je niet op zoek was).

Dat de Grote Van Dale met deze 14e editie als naslagwerk zo mogelijk nog aan belang gewonnen heeft, is ten eerste te danken aan de elektronische Van Dale, die nu deel uitmaakt van het pakket. Zoeken op woordvormen, zoeken op klank (als je de juiste schrijfwijze niet kent), zoeken via de woordverklaring zijn een surplus op de papieren versie die ik niet graag meer zou missen -- een aantal mogelijkheden van de vorige versie zijn echter weggevallen of gewijzigd: retrograde, zoeken op een combinatie van woorden...) Maar alle kwaliteiten van het elektronische woordenboek ten spijt, blijf ik het een spijtig gemis vinden dat sinds de eerste 'plusversie' van Van Dale op cd-rom de uitstekende spellincorrector niet meer werd opgenomen.

Voor een liefhebber van woordenboeken is er wel een bijzonder plezierige extra toegevoegd: in de elektronische versie van deze 14e editie is ook het 'oerwoordenboek' opgenomen, de allereerste editie van Van Dale uit 1984. Je kan er alfabetisch in zoeken op de hedendaagse spelling of op de 19e-eeuwse, of doorklikken van het 21e-eeuwse naar het 19e-eeuwse woordenboek.

Een tweede -- noodzakelijke -- kwaliteitsimpuls is het feit dat het normerend woordenboek bij uitstek nu ook helemaal is afgestemd op de nieuwe spellingvoorschriften en voor 100 % overeenkomt met het recentste Groene Boekje (Sdu, 2005).

Of met al die elektronische gemakken de drie zware boekdelen van de papieren versie werkloos op de boekenplank zullen blijven staan, durf ik niet zomaar te voorspellen. De gelegenheden dat ikzelf naar een woordenboek grijp, zijn legio en bovendien blijf ik het (met vele anderen) prettig vinden om enigszins doelloos te grasduinen en woorden en betekenissen te proeven. Kwestie van het de "hoge serendipiteitswaarde" van het woordenboek te ervaren. Er is de makers van deze Van Dale zichtbaar veel aan gelegen geweest om een aangenaam hanteerbaar naslagwerk uit te geven. De subtiele aanpassingen in de opbouw en de lay-out van de artikels getuigen daar alvast van. De artikels zijn met het oog op het gebruiksgemak lichtjes herschikt: de herkomstinformatie van een lemma staat voortaan achteraan het artikel en is in een steunkleur, 'aventurijnblauw', afgedrukt. De omschrijving staat nu dus dichter bij het trefwoord -- wat de overzichtelijkheid van het artikel ten goede komt -- en het laat ruimte voor uitbreiding van de etymologische informatie. Geen visuele omwenteling, maar een weloverwogen praktische aanpassing die daarnaast ook nog esthetisch is en de kwaliteit van het naslagwerk in meerdere opzichten en zonder poespas verhoogt. [Jen de Groeve] Verberg tekst

Op 18 oktober aanstaande verschijnt de nieuwe, 14e editie van het Van Dale Groot woordenboek van de Nederlandse taal, met duizenden nieuwe trefwoorden, boek- en filmallusies, volgens de officiële spelling 2005 van de Nederlandse Taalunie. Bovendien bevat deze nieuwe editie een cd-rom met de complete inhoud van de drie delen. De 14e editie bevat 9.000 nieuwe trefwoorden uit de moderne Nederlandse en Vlaamse samenleving, zoals 'kofferbakhandel', 'ietsisme', 'tepelklem' en 'regenboogcoalitie'. Nieuw zijn ook de allusies: woorden en uitdrukkingen die ontleend zijn aan popmuziek of boek- en filmtitels, zoals 'dancing queen' en 'jip-en-janneketaal'. Etymologische informatie in de artikelen wordt in blauw gedrukt, waarmee het onderscheid tussen betekenis- en herkomstinformatie sneller te zien is. De bijgeleverde cd-rom bevat naast het complete woordenboek handige extra’s zoals duizenden extra samenstellingen ('lifestylemagazine') en complete rijtjes werkwoordvervoegingen en verwarbare woorden ('spanjolet', 'spagnolet'). Verberg tekst