Onder de lichtjes overdreven titel Hitlers furiën, schreef de Amerikaanse historica Wendy Lower een studie over de Duitse vrouwen die direct of indirect een rol speelden in de Holocaust in Oost-Europa tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dit gebeurde vooral op basis van de belevenissen van dertien vrouwen: huisvrouwen, verpleegsters, secretaressen… allen hadden ze bloed aan de handen, in verschillende mate. Iets wat volgens Lower chronisch onderbelicht is gebleven in de geschiedschrijving. Na de oorlog werd de mythe van ‘de puinruimster’ veel belangrijker, de koene vrouw die huis en haard rechthield terwijl haar man krijgsgevangen was.
Op zich overspeelt de auteur haar hand misschien een beetje: ‘Gevangenen zullen deze “disciplinering” eerder als willekeurige terreurdaden ervaren, daden die des te verontrustender waren omdat ze door vrouwen werden begaan.’ Ondertussen is het al langer gekend dat het nazisme veel dieper doorging dan de karikaturale (mannelijke) nazibeul aan wie alles kon worden toegeschreven. De ideologie van de haat tegen ongewenste individuen, de joden in het bijzonder, sloop in elke huiskamer binnen om deze massamoord mogelijk te maken. Het genuanceerde verhaal van deze vrouwen vertelt Lower wel met verve. Ze kregen, voor die tijd toch, een ongewone kans in de maatschappij door de oorlog en de ontwikkeling van het nazimachtsapparaat. Sommigen namen gretig en wreedaardig deel, anderen keken in alle naïviteit verbaasd op en deden niets of konden niets doen. Allen wilden ze echter vooruitkomen in het leven. Soms was het overtypen van een dodenlijst daarvoor voldoende, soms konden ze al dan niet gewillig mee beslissen over leven en dood. En die dood was altijd aanwezig en kwam op verwachte en onverwacht bloedstollende momenten om de hoek kijken. Zo ging een Duitse Rode Kruisverpleegster een dagje wandelen met andere verpleegsters. Ze besloten om naar een oude joodse begraafplaats te gaan kijken. De verpleegster in kwestie realiseerde zich plots dat ze op een vers massagraf stond, slechts losjes ingedekt, haar voet was in de aarde gezakt: ‘het plakte aan me, dat was onaangenaam…’
Het moet evenwel gezegd, een zeldzame keer betrappen we Lower op het onoordeelkundig gebruik van bronnen. Een Duitse vrouw schrijft naar haar verloofde over het Poolse getto van Lódz, dat de mensen daar vast heel anders denken dat zij ‘en daardoor merken ze de vernedering en zo niet’, ze vervolgt echter dat als ze als jood in het getto woedend zou zijn om de opsluiting. Dat laatste plaatst Lower in eindnoot, zo gaat de nuance wel verloren natuurlijk. Al bij al blijft het fascinerende en noodzakelijke lectuur. Hitlers furiën is geen heel diepgravende, psychologische studie, maar meer een intrigerend en luguber relaas over een generatie Duitse vrouwen en hoe er van de geschiedenis nooit één versie bestaat. [Boris Claes] Verberg tekst

Dertien namen. Daarmee begint deze studie geschreven door de Amerikaanse historica Wendy Lower. Het zijn de namen van jonge vrouwen die tijdens de Tweede Wereldoorlog transformeerden in medeplichtigen en uitvoerders van massamoorden in Oekraïne, Polen en Wit-Rusland. Waar in de geschiedschrijving over de Holocaust wel aandacht is uitgegaan naar wrede vrouwelijke kampbewaaksters als bijvoorbeeld Ilse Koch, is de rol van andere groepen vrouwen – verpleegsters, leraressen, secretaressen en echtgenotes – onderbelicht gebleven. Sinds 1992 doet Lower, onder meer verbonden aan de Ludwig Maximillan Universiteit in München, onderzoek naar deze blinde vlek. 'Hitlers furiën' is het resultaat. Op basis van archiefonderzoek, memoires, dagboeken, brieven en interviews reconstrueert ze een beeld van de dertien nationaalsocialistische vrouwen die hun eigen handen met bloed besmeurden. Lower schreef eerder twee boeken over de Holocaust in Oekraïne, dit is haar eerste boek dat in het Nederlands is vertaald. Met zwart-witfoto's, een notenapparaat en een personen- en zakenregister. Verberg tekst